KHÁI THẤU

Khái thấu , thị lâm sàng thường kiến đích nhất cá chứng trạng , tiền nhân hữu : Khái thị hữu thanh vô đờm , Thấu thị hữu đờm vô thanh đích thuyết pháp . Kỳ thực nhị giả tại lâm chứng thời vãng vãng hỗ kiến , sở dĩ thông xưng Khái thấu .
Bản bệnh đích phát sinh , chủ yếu tại phế , đãn kỳ tha tạng phủ bệnh biến như quả ảnh hưởng đáo phế thời , dã năng phát sinh khái thấu . Sở dĩ ngã môn tại trị liệu thời , ưng khảo lự đáo các cá phương diện . Bản thiên cẩn tựu ngoại nhân phương diện đích phong , hàn , thử , táo , hỏa hòa nội nhân đích khí hỏa , thấp đờm sở dẫn khởi đích khái thấu gia dĩ thảo luận . Chí vu như phế ung , lao sái đẳng tật bệnh trung sở xuất hiện đích khái thấu , lánh tường các thiên .
[ BỆNH NHÂN ] Khái thấu đích nguyên nhân bất nhất , cựu nạp khởi lai , khả phân vi ngoại cảm hòa nội thương lưỡng đại loại .
NGOẠI CẢM : Hữu phong , hàn , thử , thấp , táo , hỏa đích bất đồng , đãn kỳ trung hựu dĩ phong hàn vi chủ yếu nhân tố , tư vi liễu tiện vu chưởng ác khởi kiến , bả tha khái quát vi phong hàn , phong nhiệt , táo tà tam cá loại hình .
NỘI THƯƠNG : Trừ lao sái đẳng bệnh ngoại , dĩ thất tình uất kết khí hỏa thượng nghịch hòa tỳ hư thấp đờm nội tụ đích khái thấu giảo vi thường kiến .
Tông thượng sở thuật , khái thấu đích phát bệnh , vô luận thị ngoại cảm lục dâm , hoặc nội thương khí hỏa thấp đờm , đô thị do vu phế thụ bệnh tà xâm phạm , sử phế khí bất tuyên , thất khứ thanh túc đích công năng , nhi dẫn khởi khái thấu .
[ BIỆN CHỨNG THI TRỊ ] 1. NGOẠI CẢM :
(1) Phong hàn khái thấu : Khái đờm hi bạc , đa kiêm đầu thống tị tắc , hầu dương thanh trọng , thiệt đài bạc bạch , mạch phù , trị nghi sơ tán phong hàn , dụng Hạnh tô tán ( 1 ) ; như hữu hàn nhiệt , gia Kinh giới , Phòng phong , trọng tắc gia Ma hoàng ; Như hiếp hữu thấp tà , tắc kiêm kiến đầu chướng , hung muộn , thân thể đông trọng , thiệt đài bạch nhị , trị nghi táo thấp khư đờm , vu tiền phương gia nhập Khương hoạt , Thương truật đẳng dược .
(2) Phong nhiệt khái thấu : Khái đờm bất sảng , khẩu can yết thống , hoặc hữu thân nhiệt , thiệt đài bạc hoàng , mạch tượng phù sổ , trị nghi sơ phong thanh nhiệt , dĩ Tang cúc ẩm ( 2 ) vi chủ ; Nhược tại hạ quý , hiếp hữu thử nhiệt , kiêm kiến tâm phiền khẩu khát , niệu xích đẳng chứng , gia nhập thanh lợi thử nhiệt chi phẩm , gia Lục nhất tán ( 3 ) đẳng .
(3) Táo tà khái thấu : Khái thấu vô đờm , thần can tị táo , yết can khẩu khát , thiệt biên tiêm hồng , mạch tượng nhu sổ , trị nghi thanh phế nhuận táo , dụng Tả bạch tán ( 4 ) gia Sa sâm , Mạch đông , Ngọc trúc đẳng .
Thử ngoại , nhược phế nhiệt nội thịnh , hựu cảm phong hàn ngoại tà , chứng kiến phạ lãnh tị tắc , khái thấu bất sảng , khẩu can yết thống , sản trọng đích khả xuất hiện âm á khí suyễn , thị nhất chủng hàn bao hỏa đích khái thấu , trị nghi giải biểu thanh lý , dụng Ma hạnh thạch cam thang ( 5 ) gia giảm .
2. NỘI THƯƠNG :
(1) Khí hỏa khái thấu : Khái thấu thượng khí , hầu trung hữu đờm , can táo tác dương , thiệt đài bạc hoàng , mạch đa huyền sổ , trị nghi thanh phế giáng hỏa , dụng Thanh táo cứu phế thang ( 6 ) khứ Nhân sâm , A giao , gia Đại cáp tán ( 7 ) đẳng .
(2) Thấp đờm khái thấu : Khái thấu đờm đa dị xuất , hung cách bĩ muộn , ẩm thực giảm thiểu , đài nhị mạch hoạt , trị nghĩ táo thấp hoá đờm , dụng Nhị trần tháng ( 8 ) giá Thương truật , Hậu phác đẳng .
[ PHỤ PHƯƠNG ] (1) HẠNH TÔ TÁN ( Ôn bệnh điều biện ) : Hạnh nhân , Tử tô , Tiền hồ , Bán hạ , Trần bì , Phục linh , Cam thảo , Cát cánh , Chỉ xác , Sinh khương , Đại táo .
(2) TANG CÚC ẨM ( Ôn bệnh điều biện ) : Tang diệp , Hạnh nhân , Cúc hoa , Bạc hà , Cát cánh , Liên kiều , Cam thảo , Lô căn .
(3) LỤC NHẤT TÁN ( Thương hàn tiêu bản ) : Hoạt thạch , Cam thảo .
(4) TẢ BẠCH TÁN ( Tiểu nhi dược chứng trực quyết ) : Tang bạch bì , Địa cốt bì , Cam thảo , Canh mễ .
(5) MA HẠNH THẠCH CAM THANG ( Thương hàn luận ) : Ma hoàng , Hạnh nhân , Thạch cao , Cam thảo .
(6) THANH TÁO CỨU PHẾ THANG ( Y môn pháp luật ) : Tang diệp , Thạch cao , Hạnh nhân , Cam thảo , Tỳ bà diệp , Hắc chi ma , Mạch môn đông , Nhân sâm , A giao .
(7) ĐẠI CÁP TÁN ( Nghiệm phương ) : Thanh đại , Cáp xác .
(8) NHỊ TRẦN THANG ( Cục phương ) : Bán hạ , Trần bì , Phục linh , Cam thảo .

Thầy Nguyễn Văn Chinh dịch