Bảng Phân Loại Huyệt Vị Theo Loại Bệnh Theo Châm Cứu Đại Thành

Bảng này trích từ “Châm Cứu Đại Thành”, tất cả gồm 3 thiên: Nội cảnh, Ngoại cảnh và Tạp bệnh. Tùy chứng để dùng huyệt không kể chứng bệnh hoặc nguyên nhân, đó là những kinh nghiệm châm cứu thực tiễn trên lâm sàng có giá trị lớn, phổ biến của các danh sư châm cứu đời Kim, Nguyên, Minh, Thanh. Dưới đây xin ghi chép lại để tiện bề nghiên cứu.

I. PHẦN NỘI CẢNH

1. TINH

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Mộng, di, tiết tinh	Tâm du, Bạch hoàn du, Cao hoang du, Thận du, Trung cực, Quan nguyên, Tam âm giao (hoặc châm hoặc cứu).
Xuất tinh (không có mộng)	Thận du, Quan nguyên, Trung cực (cứu).
Xuất tinh do sinh lý tự nhiên	Trung cực, Đại hách, Nhiên cốc, Thái xung.
Xuất tinh không tự chủ	Trung cực, Quan nguyên, Tam âm giao, Thận du (cứu).
Xuất tinh vì suy nhược	Đại hách, Trung phong.

2. KHÍ

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Tất cả các chứng bệnh thuộc khí	Đều có thể châm hoặc cứu Khí hải
Khí nghịch	Xích trạch, Thương khâu, Thái bạch, Tam âm giao.
Ợ hơi lên	Thái uyên, Thần môn.
Hụt hơi, thở ngắn (đoản khí)	– Khí thực: Đại lăng, Xích trạch. – Khí hư: Đại chùy, Phế du, Thần khuyết, Can du, Ngư tế (cứu).
Khó thở (thiếu khí)	Gian sứ, Thần môn, Đại lăng, Thiếu xung, Túc tam lý, Hạ liêm, Hành gian, Nhiên cốc, Chí âm, Can du, Khí hải (châm hoặc cứu).
Khí thượng lên	Thái xung (cứu).
Hay ngáp	Thông lý, Nội đình.
Thở mệt do ăn không tiêu	Thái thương (cứu).
Khí lạnh làm đau dưới rốn	Quan nguyên (Cứu nhiều lửa).

3. THẦN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Tinh thần ủy mị, yếu đuối, uể oải	Quan nguyên, Cao hoang (cứu).
Hay sợ sệt, hồi hộp	Nhiên cốc, Nội quan, Âm lăng tuyền, Hiệp khê, Hành gian, Đại lăng, Tam lý.
Hay quên	Liệt khuyết, Tâm du, Thần môn, Trung quản, Tam lý, Thiếu hải, Bách hội.
Thất chí, lẩn thẩn	Thần môn, Trung xung, Quỷ nhãn, Cưu vĩ, Bách hội, Hiệp khê, Đại chung (cứu).
Cười nói loạn xạ	Thần môn, Nội quan, Cưu vĩ, Phong long.

4. HUYẾT

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Chảy máu cam, mửa ra máu, ỉa ra máu	Ẩn bạch, Đại lăng, Thần môn, Thái khê.
Chảy máu cam không cầm	Lô hội, Thượng tinh, Đại chùy, Á môn (cứu hoặc chích nặn máu Khí xung). Châm tiếp các huyệt Hợp cốc, Nội đình, Tam lý, Chiếu hải.
Thổ huyết	Phong phủ, Đại chùy, Chiên trung, Thượng quản, Trung quản, Khí hải, Quan nguyên, Tam lý, hoặc Đại lăng (cứu).
Ọc ra huyết (ẩu ra huyết)	Thượng quản, Đại lăng, Khúc trạch, Thần môn, Ngư tế.
Ỉa ra máu	Cách du (cứu).
Ho ra máu	Liệt khuyết, Tam lý, Phế du, Bách lao, Nhũ căn, Phong môn.
Ho ra máu do lao	Trung quản, Phế du, Tam lý (cứu).
Xuất huyết miệng mũi không cầm	Thượng tinh (cứu).
Xuống huyết không cầm	Giữa rốn kéo dóng vòng lui sau giữa xương sống, cứu 7 lửa.

5. MỘNG, CHIÊM BAO

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Sợ sệt, mất ngủ	Âm giao.
Bức rức, nằm không yên	Phù khích.
Mê ngủ	Co tay lại điểm huyệt ở đầu đốt thứ ba ngón tay áp út, cứu 1 lửa.
Mất ngủ do đởm hàn	Khiếu âm.
Nhiều ác mộng sợ sệt	Thần môn, Tâm du, Nội đình.

6. ÂM THANH

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Mất tiếng đột ngột	Thiên đột.
Liệt họng	Phong long, Chiếu hải.
Câm đột ngột	Hợp cốc, Thiên đảnh, Gian sứ.

7. NGÔN NGỮ

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Câm	Hợp cốc, Dũng tuyền, Dương giao, Thông cốc, Đại chùy, Chi cấu.
Cứng lưỡi, ngọng ngịu	Thông lý.
Líu lưỡi, nói ngọng, nói chậm	Á môn.
Sưng lưỡi, khó nói	Liêm tuyền.

8. TÂN DỊCH

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Nhiều mồ hôi	Hợp cốc (tả), Phục lưu (bổ)
Ít mồ hôi	Hợp cốc (bổ), Phục lưu (tả)
Mồ hôi trộm	Âm khích, Ngũ lý, Gian sứ, Trung cực, Khí hải.
Mồ hôi trộm ra không dứt	Âm khích (tả).
Mồ hôi trộm do lao	Bách lao, Phế du (cứu).
Thương hàn mồ hôi không ra	Hợp cốc, Phục lưu (tả).

9. ĐÀM ẨM

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đàm ẩm	Các loại đàm ẩm đều dùng: Trung quản, Phong long.
Đàm ngăn trong ngực không ăn được	Cự khuyết, Túc tam lý (cứu)
Đàm ẩm kinh niên	Cao hoang (cứu)

10. BÀO CUNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Kinh nguyệt không đều	Trung cực, Tam âm giao, Thận du.
Mất kinh	Trung cực, Tâm âm giao, Thận du, Hợp cốc, Tứ mãn, Tam lý.
Rong kinh	Huyết hải, Âm cốc, Tam âm giao, Hành gian, Thái xung, Trung cực.
Xích, bạch đới	Trung cực, Thận du, Tam âm giao, Chương môn, Hành gian.
Bạch đới	Trung cực, Khí hải, Ủy trung, Khúc cốt, Thừa linh.

11. TRÙNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Lao phổi	Cao hoang, Quỷ nhãn, Tứ hoa (cứu).

12. TIỂU TIỆN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Bí đái	Chiếu hải, Đại đôn, Ủy dương, Đại chung, Hành gian, Ủy trung, Âm lăng tuyền, Thạch môn.
Bí đái, rặn lắt nhắt	Quan nguyên, Tam âm giao, Âm cốc, Âm lăng tuyền, Khí hải, Thái khê.
Lậu ké	Quan nguyên, Khí hải, Đại đôn.
Tức khó đái	Khí hải, Quan nguyên.
Đái ra máu	Âm lăng tuyền, Quan nguyên, Khí xung.
Tiểu trong đi nhiều lần	Trung cực (cứu), Thận du, Âm lăng tuyền, Khí hải, Âm cốc, Tam âm giao.
Đái không tự chủ	Âm lăng tuyền, Dương lăng tuyền, Đại đôn, Thúc cốt.
Đau trong ngọc hành	Hành gian (cứu), Trung cực, Thái khê, Tam âm giao, Phục lưu.
Đái ra dưỡng trấp, bạch trọc	Thận du (cứu), Chương môn, Khúc tuyền, Quan nguyên, Tam âm giao.
Đàn bà đau trong âm hộ	Âm lăng tuyền.
Đàn bà tức đái không được	Khúc cốt, Quan nguyên.

13. ĐẠI TIỆN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Ỉa chảy, khát nước	Đại chùy (cứu) 3 – 5 lửa.
Ỉa chảy lâu ngày không dứt	Bách hội (cứu) 5 – 7 lửa.
Kiết lỵ, ỉa chảy lâu ngày	Thiên khu, Khí hải (cứu).
Ỉa chảy không cầm, lỵ	Thần khuyết (cứu) 7 lửa, Quan nguyên (cứu) 30 lửa.
Ỉa lỏng	Tề trung, Tam âm giao (cứu).
Ỉa phân sống	Âm lăng tuyền, Cự hư, Thượng liêm, Thái xung (cứu).
Ỉa chảy, lạnh tay lạnh chân, đau bụng, đoản khí	Khí hải (cứu khi nào bớt là được).
Kiết lỵ ra đờm máu, đau bụng	Đơn điền, Phục lưu, Tiểu trường du, Thiên khu, Phúc ai (cứu).
Mót rặn không ỉa	Hợp cốc, Ngoại quan.
Kiết lỵ không cầm	Hợp cốc, Tam lý, Âm lăng tuyền, Trung quản, Quan nguyên, Thiên khu, Thần khuyết, Trung cực.
Trị các loại kiết lỵ	Đại đô (5 lửa), Thương khâu (3 lửa), Âm lăng tuyền (3 lửa).
Bí ỉa	Chiếu hải, Chi cấu, Thái bạch.
Khó ỉa	Nhị gian, Thừa sơn, Thái bạch, Đại chung, Tam lý, Dũng tuyền, Côn lôn, Chiếu hải, Chương môn, Khí hải.
Đại tiểu tiện không thông sau khi sinh đẻ	Khí hải, Túc tam lý, Quan nguyên, Tam âm giao, Âm cốc.

II. PHẦN NGOẠI CẢNH

1. ĐẦU

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Chóng mặt, hoa mắt	Thần đình, Thượng tinh, Tín hội, Tiền đính, Hậu đính, Não không, Phong trì, Dương cốc, Đại đô, Chí âm, Kim môn, Thân mạch, Túc tam lý.
Hoa mắt sợ lạnh	Bách hội, Thượng tinh, Phong trì, Phong long.
Đau nửa đầu và chính giữa đầu	Ty trúc thông, Phong trì, Hợp cốc, Trung quản, Giải khê, Túc tam lý.
Đau đỉnh đầu	Bách hội, Thượng tinh, Thần đình, Thái dương, Hợp cốc.
Đau đầu do lạnh thận	Quan nguyên (cứu nhiều lửa).
Nhức đầu như búa bổ, kèm theo nhức răng	Khúc tân (cứu 7 lửa).
Nhức đầu do đàm	Phong long.
Nhức đầu đông	Bách hội (châm), Tín hội, Tiền đính, Thượng tinh (cứu).
Nhức đầu phong	Thượng tinh, Tiền đính, Bách hội, Dương cốc, Hợp cốc, Quan xung, Côn lôn.
Đau đầu cứng cổ, lưng nảy ngược	Thừa tương (trước tả, sau bổ), Phong phủ.
Nhức đầu đỏ mặt	Thông lý, Dương khê.
Nhức đầu chóng mặt	Hợp cốc, Phong long, Giải khê, Phong trì.
Cổ đầu cứng đau	Phong phủ.
Đau đầu gáy	Bách hội, Hậu đính, Hợp cốc.
Đau nhức vùng lông mày	Toán trúc, Hợp cốc, Thần đình, Đầu duy, Giải khê.
Nhức đầu, lạnh đầu, chóng mặt hoa mắt	Tín hội.

2. MẶT

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Húp mặt	Thủy phân (cứu).
Ngứa húp mặt	Nghinh hương, Hợp cốc.
Nặng má	Giáp xa, Hợp cốc, xuất huyết Xích trạch, Hãm cốc.

3. MẮT

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau nhãn cầu	Phong phủ, Phong trì, Thông lý, Hợp cốc, Thân mạch, Chiếu hải, Đại đôn, Khiếu âm, Chí âm.
Đỏ mắt lèm nhèm	Thượng tinh, Bách hội, Toản trúc, Ty trúc thông, Tình minh, Đồng tử liêu, Thái dương, Hợp cốc.
Mắt đỏ ngầu sưng húp	Tình minh, Hợp cốc, Thái dương (xuất huyết), Thượng tinh, Quang minh, Địa ngũ hội.
Đục nhãn mắt (chướng ế)	Tình minh, Tứ bạch, Thái dương, Bách hội, Thương dương, Lệ đoài, Quang minh (xuất huyết), Hợp cốc, Tam lý, Quang minh, Can du (cứu).
Mộng thịt	Tình minh, Phong trì, Kỳ môn, Thái dương (châm nặn máu).
Toét bờ mi	Đại, Tiểu cốt không (cứu 7 lửa). Nặn máu chỗ loét.
Ra gió chảy nước mắt	Lâm khấp, Hợp cốc.
Mắt mờ dần	Cự liêu (cứu), Can du, Mệnh môn, Thương dương.
Mắt xay xẩm tối đen	Tam lý (cứu), Thừa khấp, Can du, Đồng tử liêu.
Quáng gà	Thần đình, Thượng tinh, Tiền đính, Bách hội.
Chảy máu trong mắt	Can du (cứu), Chiếu hải.
Thị lực sút đột ngột	Toản trúc, Thái dương, Tiền đính, Thượng tinh, Nội nghinh hương (nặn máu).
Mắt ngứa đau	Quang minh, Địa ngũ hội.
Mắt mây trắng che	Lâm khấp, Can du (cứu), trên gai xương sống thứ 9 (cứu).
Mắt mây đỏ che	Toản trúc, Hậu khê, Dịch môn.
Đau nhức mắt mi	Tam gian.
Đau trên dưới hố mắt	Xích trạch.

4. TAI

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Ù tai	Bách hội, Thính cung, Nhĩ môn, Lạc khước, Dịch môn, Trung chử, Dương cốc, Thương dương, Thận du, Tiền cốc, Hoàn cốt, Lâm khấp, Thiên lịch, Hợp cốc, Đại lăng, Thái khê, Kim môn.
Điếc	Trung chử, Ngoại quan, Hỏa liêu, Thính hội, Thính cung, Hợp cốc, Thương dương, Trung xung.
Viêm tai giữa chảy mũ	Nhĩ môn, Ế phong, Hợp cốc.
Điếc đột ngột	Thiên dũ, Tứ độc.
Nặng tai	Nhĩ môn, Phong trì, Hiệp khê, Ế phong, Thính hội, Thính cung.

5. MŨI

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Chảy mũi nước	Thượng tinh (cứu 2 – 7 lửa), Nhân trung, Phong phủ, Bách hội, Phong trì, Phong môn, Đại chùy.
Nghẹt mũi mất khứu giác	Nghinh hương, Thượng tinh, Hợp cốc, Không dở, cứu Nhân trung, Bách lao, Phong phủ, Tiền cốc.
Mũi chảy nước thối	Thượng tinh, Khúc sai, Hợp cốc, Nghinh hương, Nhân trung.
Chảy nước mũi nhiều	Tín hội, Tiền đính, Nghinh hương (cứu).
Polip mũi	Phong trì, Phong phủ, Hỏa liêu, Nghinh hương, Nhân trung.
Chảy nước mũi kinh niên	Bách hội (cứu).
Chảy máu cam	Xem: Huyết ở phần Nội cảnh.

6. MIỆNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Khô miệng	Xích trạch, Khúc trạch, Đại lăng, Tam gian, Thiếu thương, Thương dương.
Tiêu khát	Thủy cấu, Thừa tương, Kim môn Ngọc dịch, Khúc trì, Lao cung, Thái xung, Hành gian, Thương khâu, Nhiên cốc, Ẩn bạch.
Môi khô khó nuốt	Tam gian, Thiếu thương.
Sưng môi	Nghinh hương.
Cấm khẩu	Giáp xa, Chi cấu, Ngoại quan, Liệt khuyết, Lệ đoài.

7. LƯỠI

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Lưỡi sưng khó nói	Liêm tuyền, Kim tân Ngọc dịch (xuất huyết), Thiên đột, Thiếu thương, Nhiên cốc, Phong phủ.
Lưỡi uốn lại	Dịch môn, Nhị gian.

8. RĂNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau răng	Hợc cốc.
Đau răng hàm trên	Nhân trung, Thái uyên, Lữ tế, Túc tam lý, Nội đình.
Đau răng hàm dưới	Thừa tương, Hợp cốc, Giáp xa.

9. HỌNG, THANH QUẢN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Viêm tuyến biên đào	Thiếu dương, Hợp cốc, Phong phủ, Thượng tinh, Xích trạch.
Liệt họng	Thần môn, Xích trạch, Đại lăng, Tiền cốc, Phong long, Quan xung, Ẩn bạch.
Tắc họng thanh quản	Chiếu hải, Khúc trì, Hợp cốc.
Đau họng	Phong phủ
Họng nuốt khó	Chiên trung (cứu).
Sưng thanh quản	Dịch môn, Trung chử, Thái khê.
Cảm giác vướng trong họng như mắc xương	Gian sứ, Tam gian.

10. CỔ, GÁY

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Cứng gáy	Thừa tương, Phong phủ
Cổ gáy cứng đơ	Thông thiên, Bách hội, Phong trì, Hoàn cốt, Á môn, Đại trữ.
Đau cổ gáy	Hậu khê.
Sưng cổ	Hợp cốc, Khúc trì.
Gáy ngoẻo ra sau như gãy	Hợp cốc, Thừa tương, Phong phủ.

11. LƯNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau cứng sống lưng	Nhân trung.
Đau vai lưng	Thủ tam lý, Kiên ngung, Thiên tỉnh, Khúc trì, Dương cốc.
Đau lưng chạy tới vai	Ngũ khu, Côn lôn, Tuyệt cốt, Kiên tỉnh, Giáp phùng.
Cứng lưng đau cả toàn thân	Á môn.
Đau nhức vùng lưng	Cao hoang, Kiên tỉnh.
Đau mỏi vai lưng	Phong môn, Kiên tỉnh, Trung chử, Chi cấu, Dương khê, Uyển cốt, Ủy trung.
Lưng cứng đơ	Nhân trung, Phong phủ, Phế du.
Co rút lưng	Kinh cừ.
Đau hông dẫn đến đau sống lưng	Can du

12. NGỰC

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Các loại đau tim	Gian sứ, Linh đạo, Công tôn, Thái xung, Túc tam lý, Âm lăng tuyền.
Đau tim đột ngột	Nhiên cốc, Thượng quản, Khí hải, Dũng tuyền, Gian sứ, Chi cấu, Túc tam lý, Đại đôn, Độc âm.
Đau giữa ngực bụng	Túc tam lý.
Đau giữa tim	Nội quan.
Đau tim dẫn đến lưng ngực	Kinh cốt, Côn lôn, Nhiên cốc, Ủy dương.
Thấp tim	Cự khuyết, Thượng quản, Trung quản.
Tức đầy ngực	Dũng tuyền, Thái khê, Trung xung, Đại lăng, Ẩn bạch, Thái bạch, Thiếu xung, Thần môn.
Đau hông sườn	Thiên tỉnh, Chi cấu, Gian sứ, Đại lăng, Túc tam lý, Thái bạch, Khâu khư, Dương phụ.
Tức hông sườn dẫn tới bụng	Hạ liêm, Khâu khư, Hiệp khê, Thận du.
Lạnh trong ngực	Chiên trung (cứu).
Đau trong tim	Khúc trạch, Nội quan, Đại lăng.

13. HÔNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau hông	Tuyệt cốt, Khiếu âm, Ngoại quan, Túc tam lý, Chi cấu, Chương môn, Trung phong, Dương lăng tuyền, Hành gian, Kỳ môn, Âm lăng tuyền.
Đau hông tới ngực	Kỳ môn, Chương môn, Hành gian, Khâu khư, Dũng tuyền, Chi cấu, Đởm du.
Hông ngực căng đau	Công tôn, Tam lý, Thái xung, Tam âm giao.
Đau hông thắt lưng	Hoàn khiêu, Chí âm, Thái bạch, Dương phụ.
Đau hông sườn	Chi cấu, Ngoại quan, Khúc trì.
Đau hai bên hông	Chí âm, Đại đôn, Hành gian.
Xóc tức hông	Chương môn, Dương cốc, Uyển cốt, Chi cấu, Cách du, Thân mạch.
Đau hông tới cột sống	Can du.

14. VÚ

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Sưng vú	Ưng song, Nhũ căn, Cự hư, Hạ liêm, Phục lưu, Thái xung.
Không sữa	Chiên trung (cứu), Thiếu trạch.
Vú sưng đau	Túc lâm khấp.

15. BỤNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau bụng	Nội quan, Chi cấu, Chiếu hải, Cự khuyết, Túc tam lý.
Đau bụng rốn	Âm lăng, Thái xung, Túc tam lý, Chi cấu, Trung quản, Quan nguyên, Thiên khu, Công tôn, Tam âm giao, Âm cốc.
Tất cả các loại đau trong bụng	Công tôn
Ỉa chảy kèm đau dưới rốn	Thần khuyết (cứu).
Đau do tích thực	Khí hải, Trung quản, Ẩn bạch.
Ỉa chảy, sôi ruột	Thủy phân, Thiên khu, Thần khuyết (cứu).
Đau bụng dưới	Âm thị, Thừa sơn, Hạ liêm, Phục lưu, Trung phong, Đại đôn, Quan nguyên, Thận du.
Đau co thắt bụng dưới	Cứu ở ngón chân thứ hai, dưới lằn chỉ của đốt giữa. Cứu 5 lửa.

16. THẮT LƯNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau thắt lưng	Thận du (cứu).
Đau thắt lưng không cúi ngửa được	Nhân trung, Hoàn khiêu, Ủy trung.
Đau thắt lưng do thận suy	Thận du (cứu), Kiên tỉnh, Ủy trung.
Đau thắt lưng do chấn thương	Hoàn khiêu, Ủy trung, Côn lôn, Xích trạch, Dương lăng tuyền, Hạ liêu.
Đau cứng thắt lưng	Mệnh môn, Côn lôn, Chí thất, Hành gian, Phục lưu.
Thắt lưng có cảm giác lạnh	Dương phụ (cứu)
Đau thắt lưng khó cử động	Ủy trung, Hành gian, Phong thị.

17. TAY

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Năm ngón tay co quắp	Nhị gian, Tiền cốc.
Đau các ngón tay	Dương trì, Ngoại quan, Hợp cốc.
Hay tay khô co quắp	Đại lăng (cứu).
Cùi chỏ rút gân	Xích trạch.
Cánh tay đau không cử động được	Khúc trì, Xích trạch, Kiên ngung, Thủ tam lý, Thiếu hải, Thái uyên, Dương khê, Dương cốc, Dương trì, Tiền cốc, Hợp cốc, Dịch môn, Ngoại quan, Uyển cốt.
Tê lạnh cánh tay	Xích trạch, Thần môn (cứu).
Đau trong cánh tay	Thái uyên.
Đau một bên cánh tay, cổ tay	Dương cốc.
Mất vận động cổ tay	Khúc trạch.
Yếu cổ tay	Liệt khuyết.
Cùi chỏ, cánh tay không co lại được	Khúc trì, Tam lý, Ngoại quan, Trung chử.
Cánh tay tê đau	Kiên tỉnh, Khúc trì, Hạ liêm.
Cánh tay mất cảm giác	Thiên tỉnh, Khúc trì, Ngoại quan, Kinh cừ, Chi cấu, Dương khê, Uyển cốt, Thượng liêm, Hợp cốc.
Co rút bàn tay	Khúc trì, Dương cốc, Hợp cốc.
Nóng lòng bàn tay	Liệt khuyết, Kinh cừ, Thái uyên, Lao cung.
Sưng đỏ cánh tay	Khúc trì, Thông lý Trung chử, Hợp cốc, Thủ tam lý, Dịch môn.
Nóng tay	Lao cung, Khúc trì, Khúc trạch, Nội quan, Liệt khuyết, Kinh cừ, Thái uyên, Trung xung, Thiếu xung.
Cánh tay, vai khó cử động	Khúc trì, Kiên ngung, Cự cốt, Thanh lãnh uyên, Quan xung.
Sưng cùi chỏ nách	Xích trạch, Tiểu hải, Gian sứ, Đại lăng.
Sưng dưới nách	Dương phụ, Khâu khư, Lâm khấp.
Nhức nhối vai cánh tay	Kiên ngung, Kiên tỉnh, Khúc trì.
Cánh tay co đau nhức	Trửu liêu, Xích trạch, Tiền cốc, Hậu khê.
Đau hai bả vai	Kiên tỉnh, Chi cấu.
Đau khớp cổ tay	Dương khê, Khúc trì, Uyển cốt.
Đau khớp khủyu, cánh tay, cổ tay	Tiền cốc, Dịch môn, Trung chử.

18. CHÂN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đầu gối rút đau	Phong thị, Dương lăng, Khúc tuyền, Côn lôn.
Đùi cẳng đau nhức	Phong trị, Trung độc, Dương quan, Tuyệt cốt.
Yếu chân không rút vào được	Phục lưu.
Đau đầu gối (ngoài)	Hiệp khê, Dương lăng, Dương quan.
Gối đau, lạnh chân	Hoàn khiêu, Tuyệt cốt, Cự liêu, Ủy trung.
Đau đầu gối (trong)	Tất quan, Thái xung, Trung phong.
Đau cổ chân	Côn lôn, Thái khê, Thân mạch, Khâu khư, Ngoại quan, Chiếu hải, Thái xung, Giải khê.
Đau nhức các ngón chân	Dũng tuyền, Nhiên cốc.
Sưng đầu gối	Túc tam lý, Hành gian.
Yếu chân, teo cơ	Tam lý, Tuyệt cốt.
Hai mông lạnh	Âm thị (cứu).
Đau thắt lưng xuống chân	Hoàn khiêu, Phong thị, Âm thị, Ủy trung, Thừa sơn, Côn lôn, Thân mạch.
Đau mặt trong đùi gối	Ủy trung, Tam lý, Tam âm giao.
Đau đầu gối cẳng chân	Ủy trung, Tam lý, Khúc tuyền, Dương lăng, Phong thị, Côn lôn, Giải khê.
Tê chân	Hoàn khiêu, Phong thị.
Chân mất cảm giác	Hoàn khiêu, Âm lăng, Dương phụ, Thái khê, Chí âm.
Lạnh chân	Thận du (cứu).
Sưng môn	Thừa sơn, Côn lôn.
Sưng cẳng chân	Thừa sơn, Côn lôn, Nhiên cốc, Ủy trung, Hạ liêm, Phong thị
Yếu chân	Dương lăng, Tuyệt cốt, Thái xung, Khâu khư.
Yếu cẳng chân	Ủy trung, Tam lý, Thừa sơn.
Sưng hai đầu gối	Tất quan, Ủy trung, Tam lý, Âm thị.
Đau gân gót chân	Côn lôn, Khâu khư, Chiếu hải, Thương khâu.
Chân khó đi	Tam lý, Khúc tuyền, Ủy trung, Dương phụ, Tam âm giao, Phục lưu.
Đau lòng bàn chân	Xung dương, Nhiên cốc, Thân mạch, Hành gian, Tỳ du, Côn lôn.
Vọp bẻ	Thừa sơn
Cước khí	Phong phủ, Phục thỏ, Độc tỷ, Tam lý, Thượng liêm, Hạ liêm, Hạ cốt.

19. DA

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Cảm giác kiến bò	Khúc trì, Thần môn, Hợp cốc, Tam âm giao, Chóp đỉnh khớp khủy (cứu).

20. THỊT

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Bướu, thịt thừa	Chi chánh (cứu), trên chỗ bệnh (cứu), cứu ở ngón tay giữa nơi chỗ co duỗi ngón tay 3 – 5 lửa.

21. MẠCH

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Bệnh thương hàn mất mạch	Phục lưu, Hợp cốc, Trung cực, Chi cấu, Cự khuyết, Khí xung. Cứu mỗi huyệt 7 lửa.
Nôn khan, lạnh tay lạnh chân không còn mạch	Gian sứ (cứu) 2 – 10 lửa

22. GÂN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Nhức xương gân rút	Hồn môn
Rút gân, đầu gối khó co duỗi	Khúc tuyền
Rút gân khó đi	Đau rút má cá trong: Nội khỏa tiêm. Mắt cá ngoài: Ngoại khỏa tiêm.
Rút gân mắt cá ngoài	Ngoài khỏa tiêm (cứu).
Rút gân đầu gối không co duỗi được	Ủy dương (cứu).
Rút đau cơ quan sinh dục	Trung phong (cứu).
Yếu gân do can nhiệt	Hành gian (bổ), Thái xung (tả).

23. XƯƠNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau nhức cột sống, đầu gối	Nhân trung
Nhức xương co rút	Hồn môn
Xương yếu	Đại trử (cứu).

24. TIỀN ÂM (Phần dái)

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đau bụng do hàn sản	Âm thị, Thái khê, Can du.
Thoát vị bìu (Đồi sán)	Khúc truyền, Phong long, Thái xung, Thương khâu.
Sĩa dái	Qui lai, Đại đôn, Tam âm giao (cứu).
Thoát vị bẹn	Thái xung, Đại đôn (cứu).
Dái thụt vào bụng	Đại đôn, Quan nguyên (cứu).
Dái nhiều lần	Thận du, Quan nguyên (cứu).
Sưng dái	Khúc truyền, Thái khê, Đại đôn, Thận du, Tam âm giao.
Đau dương vật	Âm lăng, Khúc tuyền, Hành gian, Thái xung, Âm cốc, Thận du, Trung cực, Tam âm giao.
Di tinh	Thận du (cứu).
Bị tức dái, dái lắt nhắt	Quan nguyên.
Đái ra chất đục	Thận du, Quan nguyên, Tam âm giao.
Tiểu đỏ vàng	Tam âm giao, Thái khê, Thận du, Khí hải, Bàng quang du, Quan nguyên.
Tiểu đỏ như máu	Đại lăng, Quan nguyên.
Tức dái, thụt dái	Trung phong (cứu).

25. HẬU ÂM (Phần ỉa)

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Trĩ đau nhức	Thừa sơn, Trường cường.
Trĩ kinh niên	Thừa cân, Phi dương, Ủy trung, Thừa phò, Toản trúc, Hội âm, Khâu khư.
Ỉa chảy dữ dội	Ẩn bạch (châm cứu).
Ỉa toàn nước	Thận du, Thiên khu (cứu).
Ỉa phân lỏng	Thái xung, Tam âm giao, Thần khuyết.
Ỉa chảy không cầm	Thần khuyết (cứu).
Kiết lỵ	Khúc tuyền, Thái khê, Thái xung, Thái bạch, Tỳ du, Tiểu trường du.
Ỉa ra máu	Thừa sơn, Phục lưu, Thái xung, Thái bạch, Đái mạch.
Ỉa không tự chủ	Đại trường du, Quan nguyên (cứu).
Mót rặn	Thừa sơn, Giải khê, Thái bạch, Đái mạch.
Trĩ nội	Thừa sơn, Phục lưu (cứu).
Sa trực trường	Đại trường du, Bách hội, Trường cường, Kiên tỉnh, Hợp cốc, Khí xung.

III. PHẦN TẠP BỆNH

1. PHONG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Trúng phong đàm kéo ồ ồ	Khí hải, Quan nguyên (cứu 2 – 300 lửa).
Trúng phong đột ngột miệng méo, bất tỉnh	Thính hội, Giáp xa, Địa thương, Bách hội, Kiên ngung, Khúc trì, Phong thị, Tam lý, Tuyệt cốt, Nhĩ tiền, Phát tế, Đại chùy, Phong trì.
Trúng phong mắt trợn ngược	Ty trúc thông (cứu), trên xương sống lưng thứ 2 và 3 (cứu 7 lửa).
Miệng méo mắt xếch	Thính hội, Giáp xa, Địa thương.
Bán thân bất toại	Bách hội, Tín hội, Phong trì, Kiên ngung, Khúc trì, Hợp cốc, Hoàn khiêu, Tuyệt cốt, Tam lý, Phong thị.
Cấm khẩu	Nhân trung, Hợp cốc, Giáp xa, Bách hội, Ế phong (cứu).
Mất tiếng	Á môn, Nhân trung, Thiên đột, Dũng tuyền, Thần môn, Chi cấu, Phong phủ.
Sống lưng nảy ngược	Á môn, Phong phủ.
Động kinh	Phong trì, Bách hội, Xích trạch, Thiếu xung.

2. HÀN

Chứng bệnh

Huyệt châm cứu

Thương hàn, đau đầu, sốt lạnh

Ngày thứ nhất: Phong phủ. Ngày thứ hai: Nội đình.

Ngày thứ ba: Túc lâm khấp Ngày thứ tư: Ẩn bạch.

Ngày thứ năm: Thái khê Ngày thứ sáu: Trung phong.

Bệnh còn ở biểu: Châm ba huyệt ở kinh Dương.

Bệnh nhập lý: Châm ba huyệt ở kinh Âm.

Sau sáu ngày chưa ra mồ hôi: Châm Kỳ môn.

Chú ý: Ngày thứ nhất, hai… ở trên không nhất định, đó là nói chứng trị kinh Thái dương châm Phong phủ, kinh Dương minh châm Nội đình … Quá một tuần chưa ra mồ hôi châm Kỳ môn … Phép trị bệnh thương hàn không ngoài ba phương pháp là làm cho ra mồ hôi, mửa và xổ. Tạm phân như sau:

– Thương hàn sốt cao không dứt: Khúc trì, Tuyệt cốc, Hãm cốc, Nhị gian, Nội đình, Tiền cốc, Thông cốc, Dịch môn, Hiệp khê.

– Thương hàn mồ hôi không ra: Hợp cốc, Phong trì, Ngư tế, Kinh cừ, Nhị gian.

– Thương hàn ra mồ hôi nhiều: Nội đình, Phục lưu.

– Thương hàn nhức đầu (Thái dương chứng): Hoàn cốt, Kinh cốt.

– Thương hàn nhức đầu (Dương minh chứng): Hợp cốc, Xung dương.

– Thương hàn nhức đầu (Thiếu dương chứng): Dương trì, Khâu khư, Phong phủ, Phong trì.

– Thương hàn kết hung: Bệnh nhân đau dưới ức, dùng kim thật nhỏ châm nhẹ ở chỗ đau bên trái, rồi châm các huyệt Chi cấu, Gian sứ (bên trái), Hành gian (trái, bên phải cũng châm tương tự như vậy).

– Thương hàn đau ngực: Kỳ môn, Đại lăng.

– Thương hàn đau hông: Chi cấu, Dương lăng.

– Thương hàn mình sốt: Hãm cốc, Lữ tế, Tam lý, Phục lưu, Hiệp khê, Công tôn, Thái bạch, Ủy trung, Dũng tuyền.

– Thương hàn nóng lạnh: Phong trì, Thiếu hải, Ngư tế, Thiếu xung, Hợp cốc, Phục lưu, Lâm khấp, Thái bạch.

– Thương hàn dư nhiệt không dứt: Khúc trì, Tam lý, Hợp cốc, Nội đình, Thái xung.

– Thương hàn bí ỉa: Chiếu hải, Chương môn.

– Thương hàn tiểu bí: Âm cốc, Âm lăng tuyền.

– Thương hàn nổi cuồng: Bách hội, Gian sứ, Hợp cốc, Phục lưu.

– Thương hàn bất tỉnh: Trung chử, Tam lý.

– Thương hàn phát độc nguy cấp: Cứu Thần khuyết (nhiều lửa).

– Thương hàn âm chứng dái thót vào bụng: Kéo ra cứu lỗ tiểu 3 lửa.

– Thương hàn 6 mạch đều tuyệt: Phục lưu, Hợp cốc, Trung cực, Chi cấu, Cự khuyết, Khí xung (cứu).

– Thương hàn lạnh tay, lạnh chân: Đại đô (cứu).

– Thương hàn bớt nóng lạnh, rồi nóng trở lại: Phong môn, Hợp cốc, Hành gian.

– Thương hàn làm sợ sệt: Thái xung, Nội đình, Thiếu xung, Thông lý.

– Thương hàn làm cứng gáy mắt mờ: Phong môn, Ủy trung, Thái xung, Nội đình, Tam lý, Tam âm giao.

– Lưng nảy ngược như đòn gánh: Thiên đột, Chiên trung, Thái xung, Can du, Ủy trung, Côn lôn, Đại chùy, Bách hội.

3. THẤP

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Bệnh thấp	Nên dùng cứu để trị. Duy các chứng tê thấp, thấp nhiệt, cước khí nên dùng kim châm để thông các kinh mạch là chính.

4. HỎA

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Nóng âm ỉ trong xương	Cao hoang, Tam lý, Tứ hoa (cứu).
Ho lao mình sốt	Phách hội (cứu).
Hai tay nóng như hơ lửa	Dũng tuyền (cứu 3 – 5 lửa).
Nóng âm ỉ trong xương, răng khô	Đại chùy.
Mình sốt, chân lạnh	Dương phụ.
Bồn chồn, nóng nảy trong người	Thần môn, Dương khê, Ngư tế, Uyển cốt, Thiếu thương, Giải khê, Công tôn, Thái bạch, Chí âm.
Nóng bức rức trong ngực, khát nước	Khúc trạch.
Nóng nảy, bồn chồn, hồi hộp	Ngư tế.
Buồn bực, khô miệng	Phế du.
Nỏng nảy, buồn bực, không nằm yên	Thái uyên, Công tôn, Ẩn bạch, Phế du, Âm lăng tuyền, Tam âm giao.
Ăn không tiêu do Vị nhiệt	Hạ liêm.
Thích nằm, không muốn nói	Cách du.
Vị nhiệt	Tuyệt cốt.

5. NỘI THƯƠNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Vị yếu, không muốn ăn uống	Tam lý, Tam âm giao.
Không muốn ăn do tà nhiệt ở tam tiêu	Quan nguyên (cứu).
Chán ăn	Nhiên cốc (xuất huyết), Chương môn, Kỳ môn.
Ăn uống kém, ngực bụng căng, sắc mặt vàng héo	Trung quản.
Ăn nhiều vẫn ốm	Tỳ du, Chương môn, Thái thương.
Vị bệnh ăn uống không xuống	Tam lý.
Ăn uống không xuống	Thượng quản, Hạ quản.
Nôn mửa, nuốt chua	Chương môn, Thần khuyết.

6. HƯ LAO

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Các chứng suy nhược gầy gò	Túc tam lý.
Ho lao, mình sốt	Phách hộ.
Nóng bức rức trong xương, ra mồ hôi trộm do lao phổi	Âm khích.
Chân khí bất túc	Khí hải.
Các chứng suy nhược	Cao hoa, Tứ hoa, Yêu du (cứu thích hợp với các chứng Dương hư).

7. HO, HEN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Ho có đàm	Thiên đột, Phế du, Phong long.
Ho xốc mửa nhiều đàm lạnh	Phế du (cứu).
Ho khàn tiếng	Thiên đột.
Ho hen lâu ngày, đêm không nằm được	Cao hoang (cứu).
Ho lâu ngày	Cao hoang, Phế du.
Thương hàn ho nhiều	Thiên đột.
Suyễn thở gấp	Phế du, Thiên đột, Túc tam lý (cứu).
Suyễn	Phế du, Thiên đột, Chiên trung, Triền cơ, Du phủ, Nhũ căn, Khí hải.
Suyễn không nằm được	Vân môn, Thái uyên.
Suyễn tức ngực đàm nhiều	Thái khê, Phong long.
Suyễn ngột thở	Chiên trung, Trung quản, Phế du, Tam lý, Hành gian.
Nấc cụt	Trung quản, Chiên trung, Vân môn, Quan nguyên.
Ho xốc không bớt	Nhũ căn (cứu), Khí hải (cứu), Đại chùy (cứu).
Ho	Liệt khuyết, Kinh cừ, Xích trạch, Tam lý, Côn lôn, Phế du.
Ho đau xốc hai bên hông	Can du.
Ho đau lan ra thắt lưng	Ngư tế.

8. NÔN MỬA

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Hay mửa có nước đắng	Tam lý, Dương lăng tuyền.
Mửa đồ ăn không tiêu	– Thượng quản, Trung quản, Hạ quản. – Khúc trạch, Thông lý, Lao cung, Dương lăng, Thái khê, Chiếu hải, Thái xung, Đại đô, Ẩn bạch, Thông cốc, Vị du, Phế du.
Ăn vào mửa ra	Cao hoang, Chiên trung, Tam lý, Kiên tỉnh.
Mai ăn chiều mửa	Tâm du, Cách du, Chiên trung, Cự khuyết, Trung quản.
Chứng nghẹn	Thiên đột, Chiên trung, Tâm du, Thượng quản, Tỳ du, Vị du, Thông quan, Trung tả, Đại lăng, Tam lý.
Mửa	Đại lăng.
Nôn ọc	Thái uyên.
Nôn khan, tay chân lạnh ngắt	Xích trạch, Đại lăng (cứu), Gian sứ (dưới rốn một thốn).

9. SÌNH CĂN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Bụng căng sình	Nội đình.
Bụng trướng nước	Thủy phân, Tam âm giao.
Căng đầy	Trung quản, Tam lý.
Căng đầy bụng ngực	Tuyệt cốt, Nội đình.
Dạ dày, bụng no hơi, sình căng lọc ọc	Hợp cốc, Tam lý, Kỳ môn.
Bụng cứng lớn	Tam lý, Âm lăng, Khâu khư, Giải khê, Kỳ môn, Xung dương, Thủy phân, Thần khuyết, Bàng quang du.
Căng sình bụng lớn	Trung phong, Nhiên cốc, Nội đình, Đại đôn.

10. PHÙ THỦNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Toàn thân phù đột ngột, mặt húp lớn	Khúc trì, Hợp cốc, Tam lý, Nội đình, Hành gian, Tam âm giao, Chiếu hải.
Tay, chân, mặt, mắt húp phù	Chiếu hải, Nhân trung, Hợp cốc, Tam lý, Tuyệt cốt, Khúc trì, Trung quản, Tuyệt cốt, Tỳ du, Tam âm giao.
Phù thủng, cổ trướng	Tỳ du, Vị du, Đại trường du, Bàng quang du, Tiểu trường du, Thủy phân, Trung quản, Tam lý.
Thủng nước hơi trướng	Thủy phân, Khí hải.

11. TÍCH TỤ

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Tích tụ dưới tim	Thượng quản, Tam lý.
Tức do tích ở phổi	Cự khuyết, Kỳ môn.
Tức bụng dưới và dái do thận tích	Trung cực, Chương môn, Khí hải, Kỳ môn, Độc âm, Chương môn.
Lạnh dưới tim	Trung quản, Bách hội.
Đàm tích thành khối	Phế du, Kỳ môn (cứu).
Tích tụ ở bụng dưới	Thận du, Phế du, Đại trường du, Can du, Thái xung (cứu).
Tích tụ ở trong bụng	Trung cực, Huyền khu (cứu).
Bỉ khối	Bỉ khối, chích đầu đuôi ở cục khối ấy rồi cứu.

12. HOÀNG ĐẢN

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Vàng da	Chí dương, Bách lao, Tam lý, Trung quản.
Vàng da ăn nhiều	Tam lý, Thần môn, Gian sứ, Liệt khuyết.
Vàng da vì uống rượu	Công tôn, Đởm du, Chí dương, Ủy trung, Uyển cốt, Trung quản, Thần môn, Tiểu trường du.
Đàn bà vàng da vì lao nhược	Công tôn, Quan nguyên, Chí dương, Thận du, Nhiên cốc (cứu).
Trị các loại bệnh vàng da	Phế du, Tâm du (cứu 3 lửa), Hợp cốc (cứu 3 lửa), Khí hải (cứu 100 lửa), Trung quản.

13. SỐT RÉT

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Sốt rét kinh niên	Đại chùy.
Sốt rét nóng luôn (Ôn ngược)	Trung quản, Đại chùy.
Sốt rét có đàm làm nóng lạnh	Hậu khê, Hợp cốc.
Sốt rét lạnh run (Hàn ngược)	Tam gian.
Sốt rét nóng nhiều lạnh ít	Gian sứ, Tam lý.
Sốt rét lạnh nhiều nóng ít	Phục lưu, Đại chùy.
Sốt rét mãn tính không muốn ăn	Công tôn, Nội đình, Lệ đoài.
Sốt rét trước lạnh sau nóng (Túc Thái dương kinh)	Mồ hôi ra không dứt, châm Kim môn.
Sốt rét hồi hộp lạnh toát mồ hôi (Túc thiếu dương kinh)	Hiệp khê
Sốt rét lạnh lâu hơn nóng (Túc dương minh)	Thích ngồi gần lửa cho ấm, mồ hôi ra: Xung dương.
Sốt rét hết lạnh muốn mửa	Mửa xong mệt đuối: Công tôn.
Sốt rét nôn mửa nhiều (Túc thiếu âm)	Muốn đóng cửa im lặng: Đại chung.
Sốt rét tức đầy bụng dưới (Túc quyết âm)	Thái xung.
Sốt rét sưng lá lách (Mẫu ngược)	Chương môn (cứu).

14. THỔ TẢ

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Dịch tả	Ủy trung (nặn máu), Thập nhị tỉnh huyệt (nặn máu).
Thổ tả nặng	Thiên khu, Khí hải, Trung quản (cứu 100 lửa).
Thổ tả vọp bẻ	Trung quản, Âm lăng tuyền, Thừa sơn, Dương phụ, Thái bạch, Đại đôn, Trung phong, Côn lôn.
Ỉa chảy, mửa khan	Gian sứ (cứu).
Thổ tả, ỉa mửa kiệt lực	Tề trung (cứu), Kiện lý, Tam tiêu du, Hợp cốc, Thái xung, Quan nguyên, Trung quản.

15. ĐỘNG KINH, ĐIÊN CUỒNG

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Điên cuồng do tâm tà	Toản trúc, Xích trạch, Gian sứ, Dương khê.
Điên cuồng	Khúc trì (cứu), Thiếu hải, Gian sứ, Dương khê, Dương cốc, Đại lăng, Hợp cốc, Ngư tế, Uyển cốt, Thần môn, Dịch môn, Phế du, Hành gian, Kinh cốt, Xung dương.
Động kinh	Bách hội, Thần môn, Quỉ nhãn, Dương khê, Gian sứ, Thần môn, Tâm du, Phế du, Thân mạch, Xích trạch, Thái xung, Khúc trì.
Cuồng ngôn	Thái uyên, Dương khê, Hạ liêm, Côn lôn.
Nói bậy buồn thảm	Đại lăng.
Nói xàm	Bách hội.
Hay cười vô cớ	Thủy cấu, Liệt khuyết, Dương khê, Đại lăng.
Hay khóc vô cớ	Bách hội, Thủy cấu.
Nổi cuồng, chạy bậy	Gian sứ, Hợp cốc, Hậu khê, Phong phủ, Dương cốc.
Phát cuồng	Thiếu hải, Gian sứ, Thần môn, Hợp cốc, Hậu khê, Phục lưu, Ty trúc không.
Điên ngốc, khờ khệt	Thần môn, Thiếu thương, Dũng tuyền, Tâm du.
Phát cuồng trèo cao mà ca hát, cởi áo chạy bậy	Thần môn, Hậu khê, Xung dương.
Động kinh rên la như dê kêu (Dương giản)	Thiên tỉnh, Cự khuyết, Bách hội, Thần đình, Dũng tuyền, Đại chùy, dưới xương sống lưng thứ chín (cứu).
Động kinh rên la như trâu ọ (Ngưu giản)	Cưu vĩ, Đại chùy.
Động kinh rên la như ngựa hí (Mã giản)	Bộc tham, Trung phủ, Tề trung, Kim môn, Bách hội, Thần đình.
Động kinh rên la như chó kêu (Khuyển giản)	Lao cung, Thân mạch (cứu).
Động kinh rên la như gà kêu (Kê giản)	Linh đạo (cứu), Kim môn, Túc lâm khấp, Nội đình.
Động kinh rên la như heo kêu (Trư giản)	Công tôn, Bộc tham, Dũng tuyền, Lao cung, Thủy cấu, Bách hội, Suất cốc, Uyển cốt, Nội khỏa tiêm.
Động kinh sùi bọt mép	Hiệp khê, Thần môn, Tâm du, Quỉ nhãn, Gian sứ.
Động kinh mắt trợn ngược, nhìn không biết người	Tín hội, Cự khuyết, Hành gian.
13 huyệt chính trị rối loạn tâm thần, điên cuồng	Nhân trung, Thiếu thương, Ẩn bạch, Đại lăng, Thân mạch, Phong phủ, Giáp xa, Thừa tương, Lao cung, Thượng tinh, Hội âm, Khúc trì, lằn chỉ giữa dưới lưỡi (châm nặn máu).
Điên cuồng	Hễ trị điên giản, đàn ông, đàn bà có cười, ca hát, khóc rên nói bậy, hờn giận đi lang thang, như cuồng như điên. Theo 13 huyệt chính trên để kết hợp với Gian sứ, Hậu khê.

16. BỆNH PHỤ NỮ

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Kinh nguyệt không đều	Khí hải, Trung cực, Mạch đới, Thận du, Tam âm giao.
Kinh nguyệt nhiều không dứt	Ẩn bạch.
Kinh nguyệt nhiều lai láng khi có khi không	Quan nguyên (cứu).
Rong kinh	Thái xung, Tam âm giao.
Băng huyết	Khí hải, Đại đôn, Âm cốc, Thái xung, Nhiên cốc, Tam âm giao, Trung cực.
Không con	Quan nguyên, Âm giao, Thạch quan, Trung cực, Thương khâu, Dũng tuyền, Trúc tân.
Quen đẻ non	Quan nguyên đo ra mỗi bên 2 thốn, Trung cực đo ra mỗi bên 3 thốn (cứu).
Đẻ khó, thúc đẻ, hạ thai chết lưu	Thái xung (bổ), Hợp cốc (bổ), Tam âm giao (tả)
Đẻ ngang tay ra trước	Cứu đầu ngón chân út 3 lửa.
Sót nhau	Tam âm giao, Trung cực, Chiếu hải, Nội quan, Côn lôn.
Chóng mặt, tối sầm sau khi sinh	Tam lý, Tam âm giao, Chi cấu, Thần môn, Quan nguyên.
Xích bạch đới	Khúc cốt, Thái xung, Quan nguyên, Phục lưu, Thiên khu.
Lao nhược sau khi sinh	Bách lao, Thận du, Phong môn, Trung cực, Khí hải, Tam âm giao.
Không sữa	Chiên trung (cứu), Thiếu trạch (bổ).
Co bóp sinh dục sau khi sinh	Khúc tuyền, Phục lưu, Tam lý, Khí hải, Quan nguyên.

17. BỆNH TRẺ CON

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Nhiễm trùng rốn, cấm khẩu	Nhiên cốc.
Sa trực trường	Bách hội, Trường cường.
Động kinh	Quĩ nhãn, Thiếu thương, Ẩn bạch, Uyển cốt.
Ỉa chảy	Thần khuyết.
Trớ sữa	Dưới Chiên trung 1,6 thốn (Trung đình).
Uốn ván	Bách hội, Thiên đột.
Khóc dạ đề	Bách hội.
Sưng rốn	Kéo từ rốn lên gặp cột sống rồi cứu.
Sĩa dái	Quan nguyên, Đại đôn.
Đái dầm	Khí hải, Đại đôn, Bách hội, Thần môn.
Gầy gò, ăn không tiêu	Vị du, Trường cốc (rốn đo ra 2 thốn).

18. GHẺ NHỌT

Chứng bệnh	Huyệt châm cứu
Đinh nhọt, sưng tấy	Mới sưng cứu tại chỗ sưng, đã lỡ có mũ cứu Kỵ trúc mã.
Đinh nhọt (ở mặt)	Khúc trì, Hợp cốc, Túc tam lý, Thần môn.
Nhọt độc sau lưng (Ung thư phát bồi)	Mới phát chưa đau cứu tỏi lên đó cho đau. Đau cứu cho hết đau.
Ghẻ ngứa	Phế du, Thần môn, Đại lăng, Khúc trì.
Mã đao, tràng nhạt	Tuyệt cốt, Thần môn.
Ban chẩn do nhiệt	Khúc trì, Khúc trạch, Hợp cốc, Liệt khuyết, Phế du, Ngư tế, Thần môn, Nội quan.
Lở ngứa ngoài da	Khúc trì, Thần môn, Hợp cốc.
Lao hạch cổ	Bách lao (cứu), đỉnh chóp cùi chỏ (cửu).
Đinh nhọt ở vùng lưng	Kiên tỉnh, Tam lý, Ủy trung, Lâm khấp, Hành gian, Thông lý, Thiếu hải, Thái xung, Kỵ trúc mã.

Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam

info@yhocphothong.com

Bảng Phân Loại Huyệt Vị Theo Loại Bệnh Theo Châm Cứu Đại Thành

I. PHẦN NỘI CẢNH

1. TINH

Mộng, di, tiết tinh

Xuất tinh (không có mộng)

Xuất tinh do sinh lý tự nhiên

Xuất tinh không tự chủ

Xuất tinh vì suy nhược

2. KHÍ

Tất cả các chứng bệnh thuộc khí

Khí nghịch

Ợ hơi lên

Hụt hơi, thở ngắn (đoản khí)

Khó thở (thiếu khí)

Khí thượng lên

Hay ngáp

Thở mệt do ăn không tiêu

Khí lạnh làm đau dưới rốn

3. THẦN

Tinh thần ủy mị, yếu đuối, uể oải

Hay sợ sệt, hồi hộp

Hay quên

Thất chí, lẩn thẩn

Cười nói loạn xạ

4. HUYẾT

Chảy máu cam, mửa ra máu, ỉa ra máu

Chảy máu cam không cầm

Thổ huyết

Ọc ra huyết (ẩu ra huyết)

Ỉa ra máu

Ho ra máu

Ho ra máu do lao

Xuất huyết miệng mũi không cầm

Xuống huyết không cầm

5. MỘNG, CHIÊM BAO

Sợ sệt, mất ngủ

Bức rức, nằm không yên

Mê ngủ

Mất ngủ do đởm hàn

Nhiều ác mộng sợ sệt

6. ÂM THANH

Mất tiếng đột ngột

Liệt họng

Câm đột ngột

7. NGÔN NGỮ

Câm

Cứng lưỡi, ngọng ngịu

Líu lưỡi, nói ngọng, nói chậm

Sưng lưỡi, khó nói

8. TÂN DỊCH

Nhiều mồ hôi

Ít mồ hôi

Mồ hôi trộm

Mồ hôi trộm ra không dứt

Mồ hôi trộm do lao

Thương hàn mồ hôi không ra

9. ĐÀM ẨM

Đàm ẩm

Đàm ngăn trong ngực không ăn được

Đàm ẩm kinh niên

10. BÀO CUNG

Kinh nguyệt không đều

Mất kinh

Rong kinh

Xích, bạch đới

Bạch đới

11. TRÙNG

Lao phổi

12. TIỂU TIỆN

Bí đái

Bí đái, rặn lắt nhắt

Lậu ké

Tức khó đái

Đái ra máu

Tiểu trong đi nhiều lần

Đái không tự chủ

Đau trong ngọc hành

Đái ra dưỡng trấp, bạch trọc